1 Inleiding
Omdat planten een mogelijke invloed kunnen hebben op het functioneren van de mens en zijn productiviteit, is het zinvol een aantal onderzoeken over de effecten van planten nader te beschouwen. De centrale vraagstelling is: in welke zin hebben planten effect op het functioneren èn daarmee de productiviteit van de mens? Om te komen tot een of meer juiste statements is validering op basis van een wetenschappelijke onderbouwing essentieel. In die zin is het belangrijk dat de onderzoeken met betrekking tot de beïnvloeding van planten op mensen en het menselijk handelen, vergelijkbaar zijn, om vervolgens eensluidende conclusies te kunnen trekken. Vergelijkbaarheid heeft betrekking op diverse aspecten waaronder de planteigenschappen, kenmerken van de proefpersonen, omgevingscondities, kenmerken van het testproces en vergelijkbaarheid van de rapportages. (...)

Lees meer - pdf file

Er zijn berichten dat een extract uit yuccaplanten in staat is de urinestank afkomstig van varkensmesterijen en legbatterijen grotendeels weg te nemen, ook al zijn deze urinesoorten zeer afwijkend van samenstelling. Yucca bindt ammoniak op zo'n manier dat de van nature vluchtige en giftige stoffen niet-vluchtig en niet-giftig worden. De planten benutten vervolgens de stikstof uit de ammoniak om eiwitten voor een snelle groei aan te maken. Hierbij wordt aangetekend dat het nog een mysterie is welke moleculen verantwoordelijk zijn voor het binden van de ammoniak. De reden voor de ammoniakaffiniteit van de yuccaplant is gelegen in het feit dat de plant in zijn natuurlijke omgeving, in de woestijnen in het zuidwesten van de V.S., vanwege het daar heersende gebrek aan stikstof en water gebruik maakt van de afvalstoffen van dieren. Denis Headon van de Nationale Universiteit van Ierland, Galway, vervolgt zijn onderzoek naar de yucca nu met een studie naar de Quillaia-plant die veel voorkomt in Chileense woestijnen. Ook deze plant bindt ammoniak. (Costa, 1995)

Er zijn reeds vele wetenschappelijke onderzoeken die aantonen dat planten positieve effecten hebben bestaande uit een fysiologische, affectieve en/of cognitieve respons. Fysiologische effecten hebben onder andere betrekking op de hartslag, de huidgeleiding en de systolische bloeddruk. In de verschillende onderzoeken wordt stressreductie geconstateerd, een lager ziekteverzuim of een daling van de gezondheidsklachten. Als mensen zeggen dat ze zich prettiger voelen, is dit een voorbeeld van de affectieve respons. De cognitieve respons zien we bij een verhoging van het concentratievermogen of bijv. een hogere score bij geheugentests. Planten stralen rust uit, wat als een evolutionaire beïnvloeding kan worden gezien. Het is zeer wel mogelijk dat de werking van metabolieten (chemische verbindingen met een kleur- of geurcomponent) van plan-ten veel sterker is dan we vermoeden. Planten hebben een positieve invloed op productiviteit waarbij niet zozeer aan routinematige werkzaamheden moet worden gedacht, maar eerder aan geconcentreerd werken en werk waar-voor creativiteit nodig is. Hypothetisch is te veronderstellen dat zicht op planten en/of de werking van de metabolieten het ontstaan van alfagolven in onze hersenen stimuleren, waardoor mensen diepgaander en creatiever kunnen denken. Deze hypothese is (nog) niet wetenschappelijk aangetoond.

Mensen zijn in staat heel kleine veranderingen in de samenstelling van de lucht waar te nemen - veel kleiner overigens dan de richtlijnen onder andere m.b.t. ppm-waardes, aangeven - die al invloed kunnen hebben op gezondheid en gevoelens van onbehagen ( Forsberg 1997). Diverse planten-soorten zijn bekend om hun luchtzuiverende werking. Zo neemt de Hedera bijvoorbeeld makkelijk formaldehyde op, een stof die irritatie aan ogen, neus en keel veroorzaakt. De Drakenbloedboom neemt op zijn beurt makkelijk Trichloor-ethyleen op, een chemische verbinding die bij mensen hoofdpijn of concentratieproblemen teweeg brengt. Bill Wolverton heeft als een van de eersten onderzocht hoe plantenbladeren, wortels, potaarde en micro-organismen symbiotisch samenwerken als een complex ecosysteem om die luchtzuivering te realiseren. De mate van luchtzuivering is echter beperkt, terwijl er aan diverse randvoorwaarden moet worden voldaan zodat planten daadwerkelijk effectief bijdragen aan een verbetering van de luchtkwaliteit. Het is zinvoller te focussen op een goed functionerend ventilatiesysteem.

In de afgelopen jaren is tuintherapie binnen de zorgsector zich steeds verder gaan ontwikkelen. Het is evident en bovendien wetenschappelijk aangetoond dat een groene omgeving en het actief dan wel passief omgaan omgeving en het actief dan wel passief omgaan met levend groen, positieve en therapeutische effecten bij mensen teweegbrengt.

Lees meer - pdf file

Van alle plantenonderzoekers zijn Tove Field, Ulrich en Kaplan wel de bekendste. Onderzoeken zijn met name verricht in kantoren, winkels, scholen en ziekenhuizen. Hierbij werd niet alleen onderzocht hoe mensen zelf de aanwezigheid van planten waardeerden, wat o.a. kan via de zogenaamde ZIPER-test (Zuckerman Inventory of Personal Reactions), maar werd ook de reactiesnelheid en fysiologische kenmerken van mensen gemeten als de hartslag, de systolische bloeddruk, spierspanning en elektrische activiteit in de hersenen. De invloed van planten is zeker frappant: zo concludeerde Ulrich tijdens een onderzoek dat proefpersonen bij het zien van planten sneller van stress herstellen: binnen 3 minuten waren de activiteiten van het sympathisch zenuwstelsel effectief teruggedrongen, een teken van stressreductie. Ook concludeerde hij dat hartpatiënten na een hartoperatie met uitzicht op groen, significant minder angstig waren, minder pijn hadden en sneller van de pijnstillers af waren. (...)

Lees meer - pdf file

Planten kunnen met een heel specifieke functie ingezet worden binnen de Zorgsector. Het blijkt dat planten door hun vaste structuur van vertakking, vorm en bladopbouw, een positieve uitwerking hebben op mensen met een autis-me gerelateerde stoornis, omdat juist deze mensen zo’n behoefte hebben aan orde en structuur.

In wetenschappelijke rapportages wordt onomstotelijk aangetoond dat planten effect hebben op mensen. Of het nu gaat om persoonlijke gevoels-waarnemingen, meetbare fysiologische kenmerken of door externen meetbare performance.

Lees meer - pdf file

Langzamerhand begint de gedachte te ontluiken, dat een organisatie een levend organisme is, dat bestaat uit een samenspel van unieke mensen. In onderlinge samenhang brengen zij dingen tot stand, dingen die wij onder de noemer productiviteit betitelen.

Het intrigerende van dat levende organisme, is, dat het complex en veelzijdig is en dat het zoveel nuances kent. Het samenspel van die unieke mensen, wordt namelijk vooral bepaald door de mensen zelf. Elk mens zoekt op zijn eigen wijze een meerwaarde in het bedrijf, afhankelijk van zijn eigen persoonlijke drive. De Dalai Lama heeft samen met de psycholoog Howard Cutler op basis van onderzoek vastgesteld dat die drive bij één op de drie mensen bestaat uit het puur genereren van loon, bij tevens eenderde van de mensen bestaat die drive uit het opbouwen van een carrière en voor eveneens een derde deel uit een ontwikkelingsdrang, ofwel zelfontplooiing.

Lees meer - pdf file

Er is nog niet zoveel onderzoek gedaan naar kunst-toepassingen en hun effecten.Tijdens een onderzoek onder hartpatiënten in een ziekenhuis constateerde Ulrich dat een kunstafbeelding met nogal hoekige vormen, veel meer effecten van angst losmaakte, dan bij een controlegroep die geen enkele afbeelding kreeg. Het is dus belangrijk goed na te denken over de aard van de kunstuitingen in relatie tot de gewenste effecten. Daarnaast is het van belang dat kunst geïntegreerd wordt met zijn omgeving, waardoor beide beter tot hun recht komen en elkaar versterken.

Als we kijken naar een voorbeeldwerkplek, waarvan we weten dat sprake is van maximale inspiratie en een indrukwekkende productiviteit, is de werkplek van de schrijver Roald Dahl wel het neusje van de zalm. Interessant is om te kijken wat nu componenten zijn bij die werkplek waar ooit Mathilda, de GVR (de Grote Vriendelijke Reus), de Reuzenperzik en Sjakie van de Choco-ladefabriek het levenslicht mochten aanschouwen. Nu had Roald Dahl niet meer dan een klein schuurtje op zijn fraaie landgoed in Engeland, waar zich de werkplek bevond waar het in dit geval om gaat. In dat schuurtje bevond zich een oude versleten fauteuil. Als de schrijver zich daar zetelde, schoof hij eerst een oud koffertje onder zijn voeten, hij bond dit koffertje met elastiekjes vast aan de voorpoten van de fauteuil, daarna legde hij een oude kartonnen koker over de armleuningen en legde daar vervolgens een los houten blad op. En dit geheel was dan de com-plete werkplek, waar die enorme productie aan buitengewoon creatieve ideeën is ontstaan. De vraag is nu, welke ingrediënten van een werkplek bijdragen aan het inspiratieniveau en daarmee samenhangend, aan het productieniveau.

Mensen zijn in staat heel kleine veranderingen in de samenstelling van de lucht waar te nemen - veel kleiner overigens dan de richtlijnen onder andere m.b.t. ppm-waardes, aangeven - die al invloed kunnen hebben op gezondheid en gevoelens van onbehagen ( Forsberg 1997). Diverse plantensoorten zijn bekend om hun luchtzuiverende werking. Zo neemt de Hedera bijvoorbeeld makkelijk formaldehyde op, een stof die irritatie aan ogen, neus en keel veroorzaakt. De Drakenbloedboom neemt op zijn beurt makkelijk Trichloor-ethyleen op, een chemische verbinding die bij mensen hoofdpijn of concentratieproblemen teweeg brengt. Bill Wolverton heeft als een van de eersten onderzocht hoe plantenbladeren, wortels, potaarde en micro-organismen symbiotisch samenwerken als een complex ecosysteem om die luchtzuivering te realiseren. De mate van luchtzuivering is echter beperkt, terwijl er aan diverse randvoorwaarden moet worden voldaan zodat planten daadwerkelijk effectief bijdragen aan een verbetering van de luchtkwaliteit. Het is zinvoller te focussen op een goed functionerend ventilatiesysteem.

Een fysieke werkomgeving die in min of meerdere mate triggert en uitdaagt, wisselend van karakter is, waar mensen, afhankelijk van hun eigen individuele wensen, kunnen kiezen, werkt stimulerend op het prestatievermogen. De mate van afleiding wordt aangegeven met de term ‘arousalniveau’. Toepassing van ruimtes met een verschillend arousalniveau biedt een huisvestingsvorm met variatie en komt daarmee tegemoet aan een veranderende behoefte. Kleurtoepassing speelt hierbij een belangrijke rol, maar ook het toepassen van (buiten)gebieden met een verschillende temperatuur, of andersoortige ruimtes. Ook binnen de zorgsector komen we de term ‘arousalniveau’ tegen. Een activiteitenruimte vraagt een hoger arousalniveau omdat het wenselijk is dat cliënten hier geactiveerd worden; als het nodig is dat cliënten meer tot rust komen, is een ruimte met een lager arousalniveau passender. Maar let op: een ruimte met alleen witte en grijze tinten is zeker geen arousalarme omgeving. Een blik op de natuur met een gemeleerdheid aan groentinten en andere kleuren biedt een harmonieus beeld.

Er wordt bewuster gekeken naar een gezonde werk- en leefomgeving, de aandacht voor toepassing van planten is groeiende. In de stedebouw ontwikkelen zich interessante combinaties tussen woon- en werkfaciliteiten en glastuinbouw. Ook in de kantorenbouw zijn innovatieve toepassingen te signaleren.

Lees meer - pdf file

Artikel 'The influence of plants on productivity'. A critical assessment of research findings and test methods, door Iris Bakker en Theo van der Voordt.

Lees meer - pdf file

Wat is een mens gezegend als hij ergens een plek heeft waar hij even alleen kan aanrommelen, zoals in deze kweekkas. In deze tijd moeten we steeds maar zichtbaar zijn, terwijl elk mens de behoefte heeft zich even terug te trekken. Het zou heilzaam werken als we in gebouwen verstopplekken gaan creëren, waar we ons af en toe in terug kunnen trekken om de rust en stilte te ervaren en een gesprek te kunnen voeren met aleen je eigen gedachten. Dat brengt je weer bij jezelf en het geeft een innerlijke rust.

Wat is een helende omgeving? We grijpen snel naar materiële oplossingen zonder stil te staan bij het begrip 'heel'. 'Heel' heeft te maken met gezondheid en compleetheid, en door de link met het woord 'heil' ook met geluk en voorspoed. Heel de mens is een wezen met lichaam, psyche en geest. Een helende omgeving brengt harmonie in samenhang met de lichamelijke, psychologische en mentale behoeften van de mens.

Lees meer - pdf file

Door een toevallige stand van de sterren is er van de rijke historie en de uiterst boeiende ontstaansgeschiedenis van de stichting Altrecht, binnen een tijdsbestek van bijna een eeuw, verbazingwekkend veel behouden gebleven.

Lees meer - pdf file

Gesprek met Hans Becker, voorziter van de Stichting Humanitas te Rotterdam, over levenskunst voor ouderen en de rol die facility management kan spelen in het geluk van bewoners van een instelling. (...)

Lees meer - pdf file

Artikel Iris Bakker,
FMI mei 2008

Lees meer - pdf file

Er is nog niet zoveel onderzoek gedaan naar kunst-toepassingen en hun effecten. Tijdens een onderzoek onder hartpatiënten in een ziekenhuis constateerde Ulrich dat een kunstafbeelding met nogal hoekige vormen, veel meer effecten van angst losmaakte, dan bij een controlegroep die geen enkele afbeelding kreeg. Het is dus belangrijk goed na te denken over de aard van de kunstuitingen in relatie tot de gewenste effecten. Daarnaast is het van belang dat kunst geïntegreerd wordt met zijn omgeving, waardoor beide beter tot hun recht komen en elkaar versterken.